Regie: Florian Zeller | Duur: 97 minuten | Taal: Engels | Kijkwijzer: 9 jaar

Ik val met de deur in huis: ik houd het niet droog tijdens de slotscène van The Father, waarin Anthony zich hardop afvraagt wie hij eigenlijk is. “I feel as if I’m losing all my leaves”. Je bent terug bij af, lieve Anthony. Je bent weer kind. Huil maar, mama is bij je. De kroon op dit filmjuweel is het laatste shot. De camera draait langzaam naar het venster, zoomt tegelijk in en stopt wanneer dat frontaal in beeld is. Door het glas zien we bomen die vol in blad staan. Wuivend groen blad.

Sir Philip Anthony Hopkins is van 31 december 1937. Nu drieëntachtig jaar oud is zijn rol in The Father misschien wel zijn zwanenzang op het witte doek. In dit drama van de Franse schrijver en regisseur Florian Zeller, gebaseerd op diens toneelstuk Le Père uit 2012, speelt Hopkins een hoogbejaard heerschap met dezelfde naam. Toeval? Hoe dan ook schreef de Welshman op 25 april dit jaar geschiedenis: hij werd de oudste Oscarwinnaar ooit, dankzij zijn spel in The Father.

Het verhaal is simpel. Anthony woont zelfstandig en naar volle tevredenheid in zijn ruime flat in Londen. Probleem is echter dat hij dementerende is en daarom stelt zijn dochter Anne (Olivia Colman) alles in het werk om een geschikte verpleegster voor hem te vinden. Ook omdat ze binnenkort met haar echtgenoot naar Parijs verhuist. Maar keer op keer wijst Anthony alle hulp af.

De beste film over de tol der vergankelijkheid sinds het Franse drama Amour (2012). Zo oordeelt The Hollywood Reporter over The Father. Nu ben ik het lang niet altijd eens met de gevestigde filmcritici, maar dit keer kan ik alleen maar volstaan met een instemmend ‘amen’. De film van het jaar, wat mij betreft. Gaat niet meer overtroffen worden, onmogelijk.

Hoe voelt het om langzaam alle grip op de realiteit te verliezen? Om nomade te zijn in je brein? The Father biedt een indringende inkijk. De enorme kracht van de film zit ‘m in het gegeven dat je Anthony’s cognitieve verval beleeft vanuit Anthony zelf. Dat is het uitgangspunt binnen het formidabele script. Bijzonder goed zijn bovendien het acteerwerk en de montage. Die elementen maken The Father tot een memorabele (excusez le mot) kijkervaring.

Laat The Father alsjeblieft Hopkins’ laatste acteerklus zijn. Stop nu, Anthony. Op je hoogtepunt. De acteur zet namelijk een magistrale vertolking neer van een man die hopeloos verstrikt raakt in een labyrint. En dat ook steeds meer beseft. De remedie? Krampachtig houvast zoeken. Vluchten in rituelen. Zo is de tijd een essentieel motief in de film. Als hij zijn horloge maar (om) heeft. Want aan die constante valt niet te tornen, daar kan hij tenminste op bouwen.

Een ander ritueel is uit het raam kijken. Een glimp van het leven opsnuiven, het echte leven. Furieus opent hij de gordijnen, daar de ‘gevangene’ zo graag wil proeven van de vrijheid. Eén shot in het bijzonder valt op: Anthony (zijaanzicht, mooie belichting) observeert daarbij een jongen op straat. De knul dolt met een plastic zak die speelbal is van de wind. De onschuld van het tafereel sorteert een vluchtige glimlach op het gezicht van Anthony. Het zijn verkapte tranen.

Maar indien je denkt dat de knul in de oude man dood en begraven is, dan vergis je je deerlijk. Wanneer verpleegster nummer zoveel zich aandient, Laura (Imogen Poots, schitterend rolletje), is daar plots een heel andere Anthony: meneer de charmeur. In een ijzersterke scène zien we hoezeer zijn persoonlijkheid gespleten is. Hoe ‘naakt’ hij opereert. Geen emotionele remmingen meer, geen gevoel voor verhoudingen, voor sociale context. Hij versiert Laura, om haar even later genadeloos te schofferen. Hij is een locomotief op drift. Machinist afwezig.

Met name tijdens die scène valt ook op hoe waanzinnig sterk Olivia Colman acteert. Een actrice die nooit teleurstelt. Anne leeft ook in meerdere werelden, maar dan wel bij vol bewustzijn; misschien maakt het dat nog pijnlijker. Het ene moment door je eigen vader gefileerd worden, het andere moment van hem horen dat je haar zo leuk zit. Veel erger is dat Anthony zijn dochter steeds moeizamer herkent. Zie het ongeloof in haar ogen, het verdriet. En ondanks alles blijft ze in de liefde naar hem. Hoe knap. Ook Colman zorgt voor kippenvel.

Nog meer superlatieven, ter afsluiting. Yorgos Lamprinos moet genoemd worden. De editor van The Father, die ook werd genomineerd voor een Oscar. De Griek (bij het lezen van het scenario kreeg hij al tranen in de ogen) ontving carte blanche van Zeller om zíjn point of view te integreren in Zellers oorspronkelijke werk. Dankzij Lamprinos houdt de kijker zicht op de hoofdlijn van het confuse narratief dat The Father is. En identificeer je je daardoor moeiteloos met elk van de personages.

Het slotakkoord wijd ik aan de Italiaanse componist Ludovico Einaudi (65). Het genie op de piano. Na Intouchables (2011) laat hij in The Father opnieuw van zich horen. Wow zeg, wat een soundtrack. In 2019 verschenen zeven cd’s van zijn hand, Seven Days Walking getiteld. Luister naar en huiver bij Low Mist Var. 2 (Day 1) en Low Mist Var. 1 (Day 5). Maar het meest fijnzinnig en mysterieus is Einaudi’s muziek onder de slotbeelden, als papaatje los is van tijd en plaats en alleen nog de finale reis voor de boeg heeft. Mindblowing stuff.