Regie: Jeff Nichols | Duur: 130 minuten | Taal: Engels | Kijkwijzer: 12 jaar

Zwoel en zinderend. Zwoel is de sfeer, zinderend het spel in het met een avontuurlijk sausje overgoten drama Mud van Jeff Nichols. Steracteur Matthew McConaughey is uiteraard ‘the one to watch’, maar het is opvallend genoeg de jonge Tye Sheridan die de show steelt. Het is de derde speelfilm van Nichols (1978), die bekend werd met de apocalyptische nagelbijter Take Shelter (2011). Mud speelt zich, niet zonder reden, af in Nichols geboortestaat Arkansas. Mede dankzij diens uitstekende script was de film in de race voor de Gouden Palm.

De 14-jarige Ellis (Sheridan) en Neckbone (Jacob Lofland) zijn dikke maatjes. Tijdens hun omzwervingen in het stroomgebied van de Mississippi doen ze op een dag een merkwaardige ontdekking: op een eilandje treffen ze in een boom een boot aan. Het hangende gevaarte biedt onderdak aan de sympathieke Mud (McConaughey). Stukje bij beetje doet hij de jongens een opzienbarend verhaal uit de doeken, maar is hij wel te vertrouwen?

Mud streelt het hart van iedere man in wie de jongen nog leeft, mijn hart voorop. De film neemt je mee door de psyche van de man. In het bijzonder waar het zijn kijk op (liefdes)relaties betreft. Het verhaal ontbrandt als Mud zegt: “I like you two boys. You remind me of … me.” Waarmee hij bij de eerste ontmoeting direct al een bruggetje slaat tussen hem en de twee vrienden. Even later komt de aap pas echt uit de mouw. Mud zit in de penarie en kan goed wat hulp gebruiken. Neckbone (Neck) is direct op z’n hoede, Ellis daarentegen valt als een blok voor de gebruinde rivierrat.

Ik spoel een paar minuten terug. Ellis en Neck zijn in een motorbootje onderweg naar het eilandje. Er volgt een shot van de bomen waar, als vloeibare honing, het goudgele licht doorheen sijpelt. De schitterende belichting (zon, zon en nog eens zon) is het meest bezienswaardige element. Bovendien profiteert Nichols optimaal van de diversiteit van de rivierdelta. Frisgroen loof, het lieflijk kabbelende water van de Mississippi, het sompige zand. Kers op de taart is de fontein aan kleuren. Lila-paarse luchten, kaars- en kampvuurlicht en de vele aardse tinten variërend van terracotta tot okergeel: Mud is een weldadig bad voor de ogen.

In zulk een ambiance voelt zuivere ziel Ellis zich als een vis in het water. Tye Sheridan kun je met recht een revelatie noemen – de Artios Award voor de algehele casting van Francine Maisler en Diana Guthrie is perfect in orde. In ‘verstekeling’ Mud herkent Ellis zichzelf; direct is er een connectie. De knul (schrander koppie) heeft een enorme focus; een genot om Ellis te zien kijken, te zien observeren. Uiteraard kijkt hij in het begin iets tegen Mud op, maar hun vriendschap wint al snel aan gelijkwaardigheid. Ondanks het aanzienlijke verschil in leeftijd hebben ze elkaar kennelijk iets te leren – de ziel trekt zich immers geen fluit aan van de klok.

Mud gaat over de complexiteit van menselijke relaties. Over groeipijnen. Zo rommelt het tussen de vader en moeder van Ellis, kent Neck zijn eigen ouders niet eens en wordt hij opgevoed door zijn oom Galen (Michael Shannon). Ook Mud ontbeert een veilige basis. Hij fantaseert praktisch zijn hele leven al over zijn grote liefde Juniper (Reese Witherspoon), een knappe maar ietwat slonzige blondine die vooral vlucht in aandacht en kortstondig vertier. En dan is daar Ellis, de meest evenwichtige van alle ‘ontspoorden’. De onbetwiste held van de film voorziet een hongerige Mud van groene boontjes in blik, incasseert als gezant van de liefde meermaals rake klappen en brandt zijn eigen vingers aan de oudere May Pearl.

Mud huist in Ellis, Ellis in Mud. Wat Juniper voor Mud is, is May Pearl voor Ellis; die allereerste liefde vergeet je nooit meer. Meest ontroerende moment is de woordeloze uitwisseling tussen Mud en Juniper. Muds waterige kijkers spreken duidelijke taal. Ik laat je los, mijn liefste. Ik moet wel. En wat betreft Ellis: ook zijn fantasie sneuvelt. Maar gelukkig eindigt Mud, waarin Nichols put uit herinneringen aan zijn eigen jeugd, met een hoopvolle knipoog naar de toekomst. Middels – hoe kan het ook anders – zonovergoten shots van twee soulmates die elk hun eigen weg gaan: de een het ruime sop kiezend, de ander voorzichtig glimlachend als een knap meisje een beetje stout naar hem zwaait.