Regie: Mark Herman | Duur: 108 minuten | Taal: Engels | Kijkwijzer: AL

‘Feeling brassed off’ is informeel Engels voor ‘niet lekker in je vel zitten, je ongelukkig voelen’. Bovendien is ‘brass’ een helder gele metaalsoort, een legering van koper en zink. Beide betekenissen komen samen in het bijzonder charmante Brassed Off van Mark Herman. Een ode aan de blaasmuziek, en in 1998 winnaar van de César (Franse Oscar) voor de Beste Buitenlandse Film. Blikvanger in deze Britse parel is zonder enige twijfel de reeds overleden Pete Postlethwaite (1946-2011), een van de meest bezienswaardige acteurs die het witte doek ooit rijk was.

Brassed Off speelt zich af in Yorkshire, zo’n tien jaar na de grote mijnstaking (1984-1985). Inwoners van het stadje Grimley hangt de definitieve sluiting van de kolenmijn boven het hoofd, maar Gloria (Tara Fitzgerald) krijgt van Britisch Coal de belangrijke opdracht om het rendement van de mijn, een sociaal-economische levensader, in kaart te brengen. Aangezien de dame tevens prima overweg kan met de bugel (een soort trompet), verovert ze een vaste plek binnen de lokale fanfare. En daar loopt ze in Andy (Ewan McGregor) een oude vlam tegen het lijf.

Het is smullen geblazen in Brassed Off, een sociaal drama dat bij vrijwel iedereen in de smaak zal vallen. Eerste moment van extase is Gloria’s visitekaartje op haar bugel. Aangevuurd door dirigent Danny (Postlethwaite) brengen de mijnwerkers van de Grimley Colliery Band (in werkelijkheid is het Grimethorpe Colliery Band) Rodrigo’s Concierto de Aranjuez ten gehore. Een weergaloos mooi stuk muziek. De uitvoering is volmaakt en deze wordt ook knap in beeld gebracht; de cameravoering en montage zijn vlekkeloos. Zie hoe de aanwezigen, louter mannen, stuk voor stuk van verrukking en verbazing bijna van hun stoel vallen.

Brassed Off is een heerlijk Brits product, een ruwe cinema-diamant. Een verhaal over collectivisme en de logische frictie met de ‘vijand’. Wij tegen zij. Danny propageert alleen het ‘wij’, middels de band natuurlijk. Het is een feest om naar Postlethwaite te kijken. Zijn expressie is rauw, tegelijk melancholisch. “It’s all in the cheekbones (jukbeenderen), this career of mine”, zei hij ooit. In Brassed Off heeft meneer heel wat noten op zijn zang. Of de kolenmijn van Grimley nu wel of niet met sluiting bedreigd wordt, voor Danny maakt dat eigenlijk niks uit. De kopman is niet bezig met de op handen zijnde sluiting, zelfs het kolengruis in zijn longen kan hem niet stoppen. “It’s music that matters.”

Echter, zijn commitment wordt niet gedeeld door de andere bandleden. En daarnaast raakt zijn zoon Phil (Stephen Tompkinson, prachtige rol) van de regen in de drup. Diep in de schulden ziet die zich genoodzaakt om Mr Chuckles uit de kast te trekken. In een clownspak kindertjes entertainen, van ouders die tot de ‘upper class’ behoren. Dat steekt natuurlijk, en op een dag wordt het hem te veel. Ten overstaande van een stel piepjonge koppies vervloekt Phil de Tory Party en haar toenmalig leider Margaret Thatcher. Regisseur Mark Herman bekent daarmee politiek kleur. Brassed Off gaat eigenlijk niet eens zozeer om het wel en wee van mijnwerkers, de film is meer een sympathieke schets van de arbeider die het hoe dan ook aflegt tegen het (politiek) kapitaal.

Maar zomaar opgeven is er niet bij, we zijn immers in het land van ‘hope and bloody glory’. En die glorie komt. Voor Gloria en Andy (leuk om McGregor het verliefde kalf te zien spelen) en ook voor de Grimley Colliery Band. De ultieme glorie zelfs, want in een knus Londens ‘zaaltje’ knalt het blaasensemble er voor de laatste keer een vette deun uit. Waarna Danny Ormondroyd de microfoon pakt en, nog maar eens, in zuiver steenkolenengels het publiek deelgenoot maakt van wat hij onlangs bijgeleerd heeft: “Truth is, I thought it mattered. I thought that music mattered. But does it bollocks?”