Regie: Rob Reiner | Duur: 138 minuten | Taal: Engels | Kijkwijzer: 12 jaar
A Few Good Men speelt zich begin jaren 90 af. Republikein George H.W. Bush is op dat moment president van Amerika, dat na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie de enige supermacht is. De waakhond van de wereldvrede. Drie decennia later, zo stelt het Amerikaanse Congres vast in een rapport uit 2018, brokkelt die militaire superioriteit steeds meer af. In Washington kijkt men anno 2023 angstig naar China en, terug van weggeweest, Rusland. Ontbreekt het in de VS aan ijzervreters als kolonel Jessep? Jessep zelf denkt van wel: “You want me on that wall, you need me on that wall!”
Jessep (Jack Nicholson) heeft in A Few Good Men de ‘smoking gun’ in handen en die laat hij zich niet zomaar ontfutselen. Zeker niet door een snotneus als Daniel Kaffee (Tom Cruise). Jessep verdedigt met hand en tand de eer van de natie, Kaffee zet alles op alles om de waarheid boven tafel te krijgen. De Hollywoodstatuten zijn de absolute attracties in deze knetterende rechtbankthriller (4 Oscarnominaties) van Rob Reiner. Prima bijrollen zijn er daarnaast van Kevin Bacon en Kiefer Sutherland.
Het scenario van A Few Good Men is een bewerking van het gelijknamige toneelstuk van Aaron Sorkin, wiens schrijfwerk voor The Social Network (2010) met een Oscar onderscheiden zou worden. De film gaat over twee jonge militairen op de marinebasis Guantanamo Bay die beschuldigd worden van moord op een soldaat. Luitenant-ter-zee JoAnne Galloway (Demi Moore) wil graag de verdediging op zich nemen, maar de zaak wordt toegewezen aan de net afgestudeerde legeradvocaat Daniel Kaffee, die de rechtspraak alleen op papier kent.
Behalve dat Kaffee jong, onervaren en arrogant is, legt hij ethisch gezien de lat laag. “It only matters what I can prove!” tiert hij in gesprek met Galloway. Vandaar dat hij liever niet zijn vingers brandt aan de penibele zaak, maar in plaats daarvan de weg van de minste weerstand kiest: het op een akkoordje gooien met de aanklager. Galloway houdt echter voet bij stuk. De twee mariniers (Dawson en Downey) hebben recht op een eerlijk proces, en Kaffee moet in de rechtszaal maar eens laten zien uit welk hout hij is gesneden.
Een rechtbankdrama is andere koek dan de romantische dramedy die de filmografie van Rob Reiner (1947) domineert. De New Yorker verkende de liefde in onder andere het leuke When Harry Met Sally (1989), en het minder goed ontvangen The Sory of Us (1999). Ook A Few Good Men is heerlijke Hollywoodkost. Het plot is weliswaar een inkoppertje, maar vervelen doe je je geen moment. Het aardige is dat Reiner het militarisme aan de kaak stelt door er de draak mee te steken, tegelijkertijd ‘salueert’ hij voor de mannen en vrouwen die de natie beschermen.
‘Draakje’ Daniel heeft weinig op met etiketten, noch met gezag. Zo meldt hij zich in het kantoor van Galloway met een sappig appeltje tussen de tanden; zonder gêne staat hij haar vervolgens etend te woord. En als hij even later weer weg wil, tergt hij zijn meerdere (Galloway is hoger in rang) door niet te wachten op het verlossende “you’re dismissed”. Verliest de vos dan nooit zijn streken? Natuurlijk. A Few Good Men herbergt overduidelijk een coming-of-age-element: studentikoze losbol verruilt baseballpet en sneakers voor een strak officierstenue, glimmende schoenen en een keurig kapsel.
Want na een schop onder zijn kont (Galloway en Dawson zeggen Daniel de waarheid) blijkt dat popiejopie niet alleen zijn mannetje staat op het sportveld, maar ook in de rechtszaal. Echter, de weg naar opheldering van de zaak kent de nodige obstakels. Grootste hobbel is het met harde hand regerende zwaargewicht in het op Cubaanse grondgebied gelegen Guantanamo Bay (‘Gitmo’): kolonel Nathan R. Jessep, de man wiens ster rijzende is. De bijdrage van Nicholson (1937) aan A Few Good Men is een beperkte, maar wat een feest om hem de hufter te zien spelen.
Reiner voert Jessep, door iedereen gevreesd, slechts twee keer op in de film. De eerste keer leest hij Daniel kiezelhard de les. De geslepen aasgier bijt hem aan het eind van hun lunch de woorden “You have to ask me nicely” toe. Waarmee Jessep bedoelt: wat denk je zelf, snotaap? Dat ik onder de indruk ben van je witte pak en je bekakte Harvardaccent? Flikker op. De verbale schoffering die Kaffee moet slikken blijkt slechts het voorgerecht.
Het hoofdgerecht, kostelijk lekker, wordt namelijk opgediend in de rechtszaal, waar de gehele waarheid en niets dan de waarheid het laatste woord heeft. Je kunt veel vinden van de mens Tom Cruise (lid van de discutabele Scientology-kerk en op de filmset niet zelden een neuroot), maar de acteur Tom Cruise pakt formidabel uit in A Few Good Men. In de tweede en finale confrontatie met Jessep manoeuvreert diens plaaggeest Daniel hem op listige wijze in een positie zodat hij de waarheid wel móét zeggen. Een bulderend “You can’t handle the truth!” van de tirnannieke kolonel gaat zijn eigen Waterloo vooraf.
Discipline, structuur, bevelen opvolgen. Vooral dat laatste weegt zwaar als je militair bent. Op Guantanamo Bay zelfs loodzwaar. Bevelen negeren betekent direct je biezen pakken. Anderzijds: niet nadenken, klakkeloos uitvoeren wat je wordt opgedragen en het individu ondergeschikt maken aan ‘Unit Corps God Country’ (volgens Dawson de code onder mariniers, uiteraard een geromantiseerd beeld van de werkelijkheid), maakt van jonge mannen hersenloze (vecht)machines. “Why do you hate them so much?” is dan ook de begrijpelijke vraag van Galloway aan Daniels assistent Sam Weinberg (Kevin Pollak).
Maar Weinberg kaatst de bal terug: “Why do you like them so much?” Reiner verpakt zo in amper een minuut het struikelblok waar hij de kijker met A Few Good Men voor stelt: het militarisme hekelen of juist omarmen? Reiner gaat vooral voor glorie, dus voor optie twee. Met de intentie jongens tot mannen te willen vormen is immers niets mis. Zeker niet indien je bedenkt welke kant het momenteel op gaat in de wereld. Onderscheid maken tussen jongens en meisjes staat tegenwoordig ter discussie, dragqueens daarentegen kindertjes laten voorlezen is geen enkel probleem. En ondertussen staan onze grenzen wagenwijd open, dus wie weet wat ons nog allemaal te wachten staat. Doet u mij daarom een paar ijzervreters als Nathan R. Jessep, please.
